November is net over de helft, en het aantal zware filedagen loopt snel op. Tegelijkertijd zien we dat het Vlaamse vrachtvervoer via de binnenwateren erop achteruitging in 2022. Volgens het Belgian Mobility Dashboard kostten de files ons 4,8 miljard euro in 2022. Het is duidelijk dat het wegverkeer in België tegen zijn limieten aanbotst.
Doffe ellende
Dat is wat de doorsnee weggebruiker soms voelt tijdens de calvarietocht naar en van het werk. We trekken het niet meer. En het einde is niet in zicht. Er dienen zich, naast de Oosterweelwerken, wegenwerken aan op een aantal heel belangrijke verkeersknooppunten zoals de Ring rond Brussel, De Limburgse Noord-Zuid verbinding, de E313 richting Hasselt… De werken aan het iconische Viaduct van Vilvoorde gingen net van start. Al deze projecten zijn broodnodig, maar zullen onvermijdelijk leiden tot meer verkeersproblemen.
Als gevolg van de COVID-crisis is het thuiswerken sterk toegenomen. 32% van de Belgen werkt minstens één dag per week van thuis, wat leidt tot 35 miljoen minder afgelegde autokilometers per dag. Nochtans lag de filedrukte in oktober 2022 25% hoger dan in dezelfde periode in 2021 en zelfs 35% hoger dan de laatste oktobermaand voor COVID. Dit is vooral te wijten aan de toename van het aantal vrachtwagenkilometers door de explosieve groei van de e-commerce. Volgens het Planbureau zal het vrachtvervoer op onze wegen met een bijkomende 28% toenemen tegen 2040. Het is dus hoog tijd voor gecoördineerde actie.
Ellenlange wachttijden tijdens files zijn echt geen fataliteit. We moeten dit niet als vanzelfsprekend beschouwen. Een combinatie van een aangepaste infrastructuur en een betere afstemming tussen de verschillende modi van vrachtvervoer zou een groot verschil maken.
Vrachtvervoer per schip wordt aantrekkelijker
In de binnenvaartsector zijn er namelijk grote winsten te halen als je weet dat een schip met een laadvermogen van 4.500 ton 220 vrachtwagens van de weg haalt. Na decennialange stilstand in het opwaarderen van cruciale infrastructuur verbonden met onze bevaarbare waterwegen, zien we de laatste jaren een inhaalbeweging. Zo werden 19 bruggen over het Albertkanaal aangepast om grotere en meer efficiënte binnenschepen toe te laten en wordt in het westen van het land de Seine-Schelde verbinding stelselmatig opgewaardeerd. Ook het inschakelen van versterkte binnenschepen op de kustvaartroutes via de Noordzee - mede mogelijk gemaakt dankzij wetsaanpassingen - maakt het vrachtvervoer per schip aantrekkelijker.
Voor het spoor is actie nodig. Onze havens, de hoeksteen in het Vlaamse logistieke systeem, zijn onvoldoende ontsloten. Een upgrade van de capaciteit voor goederentreinen is cruciaal en hoogdringend.
Coördinatie en efficiëntie kunnen beter
Daarnaast kan er ook op het vlak van de coördinatie tussen verschillende vrachtverkeersvormen vooruitgang worden geboekt. De efficiëntie van met name het wegvervoer moet omhoog. Maar liefst één op vijf vrachtwagens rijdt leeg rond. Door een verhoogde samenwerking tussen verkeersmodi en sectoren kunnen vrachten worden uitgewisseld, waardoor de transporten in het algemeen efficiënter kunnen verlopen. Hier moeten haventerminals, transporteurs, rederijen... hun verantwoordelijkheid opnemen.
Data uitwisselen
Op een centraal digitaal platform kunnen data worden uitgewisseld over de verschillende vervoersopties via trein, binnenvaart en vrachtwagens. Zo hebben verhandelaars de mogelijkheid om efficiënte keuzes maken en kunnen verplaatsingen beter gepland worden. Vandaag zijn er meerdere platformen in gebruik, vaak van expediteurs, die voor hun eigen vrachtwagens of schepen transporten uitstippelen. Maar een overkoepelend systeem bestaat niet. Er is momenteel nog sprake van terughoudendheid bij transporteurs over het delen van concurrentiële data over klanten, last minute boekingen en verplaatsingen, economische optima in transporten... Die koudwatervrees dient overwonnen te worden, wat ook in het belang is van het overleven van de transportsector.
Meer samenwerking = minder files
De conclusie is dan ook vrij eenvoudig: zonder aangepaste infrastructuur en samenwerking tussen de verschillende modi van vrachtvervoer is de kans groot dat alles en iedereen zal blijven stilstaan in de file: zowel de mensen als de goederen. Aan de infrastructuur wordt naarstig gewerkt. Op digitaal vlak zijn er nog stappen te zetten. Laat ons met zijn allen hopen dat de geesten van alle actoren voldoende rijpen om andere vervoersvormen niet als concurrenten te zien, maar als noodzakelijke partners om onze logistieke processen vlot te trekken.
Ons pleidooi voor een nieuwe visie op vrachtvervoer werd ook gepubliceerd in De Tijd.
