Een aardgasvrij Nederland in 2050 lijkt ver weg, maar om er te komen moeten we nu aan de slag. Sterker: we zijn al begonnen met de warmtetransitie in wijken die uiterlijk 2030 van het gas af gaan. Daarbij lopen we direct tegen een belangrijke hindernis op: het overvolle elektriciteitsnet. Dat maakt een overstap op individuele warmtepompen (all-electric) niet altijd de eerste keus. We moeten vooral kijken naar collectieve warmtenetten.
De beoogde nieuwe gasloze energievoorziening hebben gemeenten in 2021 vastgelegd in de TransitieVisie Warmte (TVW) die om de 5 jaar moet worden geactualiseerd. Middelen en mogelijkheden veranderen immers aan de lopende band en helaas geldt dat ook voor obstakels onderweg.
Zo’n warmtevisie maakt een gemeente in samenspraak met bewoners, woningbouwcorporaties, netbeheerders en andere stakeholders. Niet alleen in het belang van draagvlak, maar ook omdat de alternatieven voor gas meestal een grote impact op de leefomgeving hebben. Zowel sociaal als ruimtelijk.
Urgentie & congestie
Er is nog wel wat zendingswerk te verrichten om burgers mee te krijgen in de warmtetransitie. Niet iedereen voelt de noodzaak. Maar ook de mensen die de urgentie van de noodzakelijke verduurzaming wel voelen, staan niet altijd te springen. De impact van de warmtetransitie is veelal groot en vereist ook aanpassingen achter de voordeur. Denk aan (extra) isolatie of radiatoren met meer vermogen; de gasketel eruit, betekent ook verplicht overstappen op elektrisch (inductie)koken.
Buitenshuis is de koers ook nog niet gelopen. Zo remt de aanhoudende netcongestie de opmars van warmtepompen en zonnepanelen. Dat wordt nog versterkt door de polemiek over de salderingsregeling. Zelfs de markt is inmiddels overtuigd dat de onlangs door de eerste kamer afgedwongen verlening van de regeling de energietransitie in de weg zal zitten. Collectieve-warmteprojecten stranden steeds vaker op achterhaalde wet- en regelgeving.
Onafhankelijk
Voor dorpen, buurten of wijken die aardgasvrij (ready) worden stelt de gemeente een WijkUitvoeringsPlan (WUP) op. De gemeente heeft hierin de regie maar het plan wordt wel samen met direct betrokkenen gemaakt. Met gedragen en afgestemde besluitvorming als resultaat. Het wijkuitvoeringsplan is de routekaart naar de aardgasvrije toekomst, biedt handelingsperspectief aan bewoners, ondernemers en gebouweigenaren en is een wegwijzer voor het democratisch proces.
Na vaststelling van het uitvoeringsplan door het college van B&W kan de realisatie van de aardgasvrije energievoorziening van start. Deze complexe fase is het best in handen bij een onafhankelijke procesbegeleider of kwartiermaker. De gemeente is immers zelf een van de stakeholders, net als woningcorporaties, netbeheerders en het beoogde warmtebedrijf. Ook om bewoners te stimuleren en te betrekken bij het participatietraject kan een onafhankelijke procesbegeleider de gangmaker zijn. Bewonersparticipatie is de sleutel naar een succesvolle transitie, waarvoor we een handig stappenplan hebben ontworpen.
Koppelkansen
Elke stad, wijk of deel daarvan kent zijn eigen vertrekpunt. Daarbij is de warmtetransitie kansrijker en ook makkelijker uitvoerbaar als we inhaken op andere belangrijke hervormingen binnen een gebied zoals vervanging van riolering of grootschalige renovatie van corporatiebezit.
Geluk bij een ongeluk is dat vaak wijken zijn die met een uniforme oplossingen grote sprongen voorwaarts kunnen maken. Als we daar met de woningbouwcorporaties mee aan de slag kunnen, gaan we meters maken met een enorm maatschappelijk rendement.
