Toegang tot mobiliteit is van groot belang voor iedereen. Het stelt mensen in staat om banen, voorzieningen en sociale contacten te bereiken. Het Planbureau voor de Leefomgeving concludeerde in oktober 2022 dat reizen per trein of bus voor veel mensen geen optie is om werk of dagelijkse voorzieningen te bereiken, vooral in het landelijk gebied. Voor veel Nederlanders betekent dit dat de auto een onmisbare schakel blijft. Voor mensen die geen rijbewijs of auto bezitten zijn banen en dagelijkse voorzieningen steeds slechter bereikbaar.
Mobiliteitsbeleid van overheden is vaak gericht op het bestrijden van files en doorstroming voor de auto. Dit leidt tot investeringen in de autobereikbaarheid, maar niet alle groepen profiteren hier van mee. Daarnaast staan maatschappelijke waarden zoals gezondheid en leefbaarheid onder druk. Overheden moeten daarom meer gaan sturen op brede maatschappelijke doelen. Wij drukken dit uit in brede welvaart. Brede welvaart omvat alles wat mensen van waarde vinden. Naast materiële welvaart gaat dit bijvoorbeeld over milieu, leefomgeving en sociale cohesie.
Brede welvaart
Hoe kunnen we het concept van brede welvaart toepassen op mobiliteit? Het Planbureau voor de Leefomgeving ontwikkelde hiervoor een model. Dit model bestaat uit vier pijlers: leefbaarheid, gezondheid, bereikbaarheid en veiligheid. Deze vier pijlers sturen op een versterking van de brede welvaart en het voorkomen van de negatieve effecten van mobiliteit zoals verkeersonveiligheid en effecten op leefomgeving en milieu.
Mobiliteit bij gebiedsontwikkeling
Om te sturen op brede welvaart werken wij in onze projecten aan de transitie van mobiliteit en onze leefomgeving. Wij zetten in op het voorkomen, veranderen en verduurzamen van mobiliteit. We maken daarom eerst ruimte voor voetgangers en fietsers, daarna het OV, deelmobiliteit en dan pas op de privé-auto. We noemen dit ook wel STOMP: Stappen, Trappen, OV, MaaS, Privé-auto
De ruimtelijke en infrastructurele context van een gebied zijn bepalend voor de juiste keuzes op het gebied van mobiliteit. Niet alle vervoerkeuzes (modaliteiten) zijn voor alle doelgroepen toegankelijk of betaalbaar. Het is belangrijk dat de mobiliteitsvoorzieningen aansluiten op de behoeften en bestedingsruimte van de beoogde doelgroepen. Wij passen daarom altijd een doelgroepgerichte benadering toe in mobiliteitsplannen bij gebiedsontwikkelingen. Zo werkten wij voor de gemeente Purmerend een Mobiliteits Programma’s van Eisen (MPvE) voor gebiedsontwikkeling Waterlandkwartier uit, waarbij de maatregelen zijn gebaseerd op de vervoerkeuzes en verplaatsingspatronen van toekomstige bewoners. Door onderscheid te maken tussen verschillende doelgroepen en levensstijlen zorgen we ervoor dat de mobiliteitsvoorzieningen in Waterlandkwartier aansluiten op de mensen die dit gebied straks gaan bewonen en gebruiken.
Mobiliteitshubs
Mobiliteitshubs kunnen bijdragen aan brede maatschappelijke doelen. Hubs waar verschillende mobiliteitsopties samen komen dragen bij aan de duurzame bereikbaarheid van gebieden, vergroten het aantal mobiliteitsopties en verbeteren de kwaliteit en veiligheid van de openbare ruimte. Door ook andere maatschappelijke functies te huisvesten in een mobiliteitshub, zoals pakketdiensten, flex-werkplekken en horeca, maak je efficiënt gebruik van de ruimte, waardoor meer ruimte overblijft voor hoogwaardige openbare ruimte zoals groen, spelen of ontmoetingsplekken.
In landelijke gebieden, waar het traditionele openbaar vervoer steeds lastiger te realiseren is, kunnen hubs in combinatie met deelmobiliteit de schakel zijn om hoogwaardig openbaar vervoer bereikbaar te maken. Of om makkelijk de deelauto te pakken om vrienden in een dorp verderop te bezoeken. Hiermee krijgen inwoners meerdere keuze-opties op het gebied van mobiliteit. Voor de Provincie Noord-Holland brachten wij op deze wijze in beeld wanneer mobiliteitshubs meerwaarde leveren voor onze leefomgeving, bereikbaarheid, gezondheid en veiligheid. Zo beoordeelden wij onder welke voorwaarden mobiliteitshubs bijdragen aan de brede welvaart.
Inclusiviteit
Eén van de belangrijkste aspecten om het verschil te maken bij de inzet van mobiliteitshubs is inclusiviteit. Het doel is hubs te creëren die voor iedereen toegankelijk en betaalbaar zijn. Op Strandeiland in Amsterdam keken wij daarom naar de maximale mobiliteitsbestedingen van doelgroepen aan de onderkant van de markt. Dat gebruikten we voor het ontwikkelen van het aanbod in de mobiliteitshubs. Een betaalbaar aanbod van mobiliteitsdiensten is van invloed op de kosten en baten van de mobiliteitshubs. Overheden zijn hierin vaak zoekende hoe de hubs betaalbaar te houden voor zowel de verantwoordelijke partijen als de eindgebruikers. Deze puzzel leggen we nu in verschillende projecten, zoals de nieuwe stadswijk Lincolnpark in Hoofddorp en de Utrechtse Merwedekanzaalzone.
Mobiliteitshubs zijn een veelbelovend middel om te werken aan brede welvaart, mits wordt voldaan aan bovenstaande voorwaarden. Het aanbod van mobiliteitsdiensten in hubs moet goed passen bij de eindgebruikers en daadwerkelijk een aantrekkelijk en betaalbaar alternatief vormen voor bijvoorbeeld de eigen auto.
Wil jij meer weten over onze visie op mobiliteitshubs en de wijze waarop deze kunnen bijdragen aan brede welvaart? Neem dan contact met ons op!
Martijn Derksen, Adviseur Duurzame Mobiliteit en Eline Molier, Junior Adviseur Duurzame Mobiliteit
