Wat zijn PFAS en waarom vormen ze een probleem? Wat zegt het huidige beleidskader en wat brengt de toekomst? Arcadis-experten Wouter Gevaerts en Karen Van Geert geven tekst en uitleg en bespreken hieronder mogelijke oplossingen.

PFAS staat voor Poly- en perFluorAlkylStoffen, een verzamelnaam voor ruim 6000 verschillende stoffen met fluorhoudende verbindingen. Voornamelijk de gePERfluoreerde componenten (zo’n 30-tal) zijn detecteerbaar in een bodem- of grondwateranalyse. De overgrote meerderheid gePOLYfluoreerde componenten blijven onder de radar maar kunnen doorheen de jaren nog wel veranderen in een gePERfluoreerde component door microbiële biotransformatie of oxidatie. Dit maakt dat analyse, sanering en wetgeving rond PFAS erg complex is.

Toepassingen van PFAS

Hoewel deze chemische stoffen niet natuurlijk zijn, vinden we ze op grote schaal terug in het milieu. Vooral PFOS en PFOA worden voor diverse toepassingen gebruikt vanwege hun water-, vuil- en vetafstotende eigenschappen. Eens in de natuur, zijn ze moeilijk of bijna niet te verwijderen. Bovendien zijn deze stoffen toxisch: ze worden in verband gebracht met onder meer gereduceerde immuniteit, hoge cholesterol, nier- en teelbalkanker.

Niet enkel PFAS-producerende industrie kan vervuiling veroorzaken. Bodem- en grondwaterverontreiniging kan ook voorkomen bij PFAS-verwerkende industrie, zoals textielproducenten en papierfabrieken, maar ook op brandweeroefenplaatsen (blusschuim), stortplaatsen, waterzuiverings- en verbrandingsinstallaties.

Huidig beleidskader

Door de complexe eigenschappen van PFAS zijn richtlijnen, zowel in België als wereldwijd, in volle evolutie en is het beleid omtrent PFAS geen eenvoudige oefening. Indien PFAS op het terrein gebruikt werd of wordt geldt er in Vlaanderen er voor bodem en grondwater een onderzoekplicht in het kader van oriënterende bodemonderzoeken. De dossiers worden grondig gecontroleerd door de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM). Ook voor dossiers waar dit jaar geen periodiek oriënterend bodemonderzoek nodig is, raden we onze klanten aan om nu al te starten met een verkennend onderzoek, zeker als er op het terrein een bodemsanering lopende is. Ook als er een bemaling of grondverzet uitgevoerd wordt voor bv. infrastructuurwerken, bevelen we aan een controle te doen op het grondwater alvorens te lozen, en ook PFAS mee te analyseren in het technisch verslag.

Detecteren

Voor de bepaling van PFAS in de bodem, sediment of in grondwater worden nu 36 parameters geanalyseerd; in de toekomst zullen dat er nog meer zijn. Doordat de toetsingswaarden steeds lager worden, verfijnen ook de analysetechnieken meer en meer.

Zoals geïllustreerd met de ijsbergfiguur zijn niet alle stoffen detecteerbaar tijdens een analyse hoewel ze wel aanwezig zijn. Daarom ontwikkelde Arcadis mee de TOP-analyse (Total Oxidizable Precursor Assay) waarbij stalen geoxideerd worden. GePOLYfluoreerde stoffen zetten op deze manier om naar gePERfluoreerde stoffen die we vervolgens analyseren. Ook de staalname van grond of grondwater voor PFAS-onderzoek vereist specifieke maatregelen en aanpak om kruiscontaminatie te vermijden.

Saneren

Momenteel zijn heel wat saneringstechnieken voor PFAS in volle ontwikkeling. Hieronder een opsomming van enkele technieken voor grondreiniging en voor grondwaterreiniging. De volledige lijst omvat een tiental technieken per medium. De komende jaren verwachten we nieuwe ontwikkelingen die ook op grotere schaal toegepast kunnen worden.

Saneringsopties voor PFAS in grond

Saneringsopties voor PFAS in grondwater

Voor de sanering van grondwater is vaak een combinatie van saneringstechnieken nodig.

Brandblusschuim

PFAS wordt tot nu toe nog heel vaak gebruikt in brandblusschuim. Maar met de evoluties in wetgeving zal in de toekomst overgeschakeld moeten worden naar een PFAS-vrij blusschuim. Een grondige reiniging van de installaties is dan een must. Kies voor een spoeling met specifieke solventen en niet enkel water. Dat is efficiënter omdat je met water meerdere keren moet spoelen voor hetzelfde resultaat. Arcadis heeft de technologie, de kennis en ervaring om te helpen bij deze reiniging.

Arcadis’ wereldwijde PFAS-expertise

Arcadis werkt wereldwijd al meer dan 15 jaar samen met klanten en overheden om het PFAS-probleem in kaart te brengen en oplossingen te vinden. Zo doen we onder andere de bemonstering, analyse, risicobeoordeling en sanering van sites met PFAS-verontreiniging. Internationaal tellen we meer dan 4000 experts, waaronder chemici, toxicologen, hydrogeologen, risico-specialisten en saneringsspecialisten.

Onze Belgische experts maken deel uit van een internationaal PFAS-kenniscentrum om wetenschap en ervaring te delen en te implementeren. Dit vertaalt zich in beleidsstudies, verkennende studies rond potentiële PFAS-bronnen, het maken van voorstellen voor normering op vlak van grondverzet, adviezen naar brandweerfederaties over mogelijke vervuilingen op hun sites, enzovoort. We zijn tevens betrokken als expert om onze praktijkervaringen te integreren in nieuwe adviezen en richtlijnen in opdracht van bijvoorbeeld de OVAM.

Over onze experten

Karen Van Geert
Karen heeft meer dan 25 jaar ervaring en is verantwoordelijk voor de bodem- en grondwaterafdeling binnen Arcadis in België. Ze coördineerde al verschillende beleidsstudies voor onder meer de OVAM en is zeer goed op de hoogte van de lokale context.

+32 0498972016
karen.vangeert@arcadis.com

Wouter Gevaerts
Wouter heeft meer dan 30 jaar ervaring en is Europees directeur Bodem en Grondwater bij Arcadis

+32 0486642996
wouter.gevaerts@arcadis.com

Contacteer ons voor een advies op maat.